„Powstańczy” Street Art

„Powstańczy” Street Art, Powstanie Warszawskie w muralach Warszawy.

Zmienia się warszawska ulica, zmienia się jej architektura, jej kolorystyka . Pojawiają się nowe formy „dialogu” miasta z jego mieszkańcami. Jedną z nich są murale, graffiti, rysunki malowane na murach, budynkach czy chodnikach. Niektóre z nich to współczesne dzieła sztuki , inne są przykładem domorosłej sztuki czy po prostu kiczu. Wszystkie jednak poruszają tematy ważne dla miasta i jego mieszkańców. Niektóre są finansowane i wspierane przez instytucje, inne powstają z inicjatyw oddolnych, jak np. kluby kibiców; jeszcze inne są pomysłami indywidualnymi. Różne są także powody malowania murali. Te oficjalne powstają najczęściej po to aby zakryć brudny, czy szary mur, rozweselić i ubarwić daną okolicę. Są one często zamawiane u znanych artystów np. A. Pągowskiego czy R. Roskowińskiego czy u grup artystycznych . „Dzikie” powstające spontanicznie, dość często zmieniane i pojawiające się na kilka tygodni czy miesięcy , są przejawem spontanicznego życia artystycznego ulicy. Nie zawsze niestety malowane są w idealnych do tego miejscach, choć na szczęście coraz rzadziej można je spotkać na obiektach odnowionych czy zabytkowych. Nazwa „mural” pochodzi z języka hiszpańskiego i oznacza dekoracyjne malowidło ścienne, najczęściej monumentalne, a także wielkoformatową grafikę na ścianach budynków. Murale malowano i maluje się w różnych celach; wywołania przeżycia odbiorcy, reklamy produktu bądź też zwrócenia uwagi na dany temat np. wspomagając akcje charytatywne. Kolebką muralu jest Meksyk lat 20 i 30 tych XX wieku, choć za murale można przecież uznać naskalne malowidła w prehistorycznych jaskiniach, a potem powstające w renesansie freski (chodzi o metodę nakładania farb), choćby Ostatnia Wieczerzę Leonarda Da Vinci.

Współczesna techniki tworzenia murali są bardzo różne. Od malowania pędzlem według szablonu lub szkicu zrobionego wcześniej na ścianie, poprzez używanie farb w sprayu, do wiercenia w ścianie i użycia dłuta. Te ostatnie powstają na starych ścianach portugalskich miast i w galeriach, a przypominają płaskorzeźby. Oczywiście ulegają one niszczeniu wraz z murami, na których powstały. Do malowania używa się bardzo różnych farb, najczęściej z żywic sztucznych. Stosuje się także metodę utrwalania murali, choć nie wszystkim artystom na tym zależy, poprzez pokrywanie malowideł specjalnym woskiem lub lakierem. Zabiegi te chronią je przed blaknięciem czy działaniem wandali. Tym ochronnym działaniom, jak łatwo się domyślić, poddawane są raczej murale „oficjalne”, „dzikie” żyją własnym życiem.

W Polsce już w okresie PRL na ścianach budynków pojawiły się pierwsze murale. Były to malowidła informacyjne i reklamowe. W Warszawie na uwagę zasługiwała pod tym względem ulica Targowa. Znajdowało się tam 10 kolorowych i interesujących pod względem graficznym murali np. FOTON, Jubiler z reklamą zegarków, TOTOLOTEK, PZU i inne. Kilka przetrwało do dziś.

Przypadająca w tym roku 70 rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego była dla nas inspiracją poszukiwań murali tematycznych w Warszawie. Znaleźliśmy ich sporo, choć większość z nich powstało w latach ubiegłych. Nie udało się znaleźć żadnego namalowanego w roku bieżącym. Natomiast na Greenpoincie, w Nowym Jorku powstaje mural upamiętniający wybuch Powstania Warszawskiego. Jeśli ktoś z czytelników naszego Biuletynu znajdzie mural powstańczy w miejscu zamieszkania, prosimy o przesłanie zdjęcia na adres redakcji. Powstanie w ten sposób mapa i album murali powstańczych nie tylko warszawskich, ale także tych z innych miast.

Współczesne murale powstańcze porozrzucane są na terenie całej Warszawy. W niektórych miejscach, jak w Muzeum Powstania Warszawskiego czy na murze okalającym warszawski klub sportowy Polonia przy ul. Konwiktorskiej znajdziemy ich więcej, inne malowane są pojedynczo. Niektóre z nich przedstawiają sceny z pola walki, inne to fragmenty wierszy i piosenek powstańczych, jeszcze inne są próbą ukazania emocji i wyobrażeń artysty. Wszystkie jednak niosą ogromny ładunek emocjonalny zawarty w kresce i kolorystyce, czasem ponuro szarej i czarnej, innym razem krwisto czerwonej. Powstanie Warszawskie, które dla wszystkich chyba bezdyskusyjnie było wielkim narodowym zrywem, przez wielu co prawda krytykowanym z punktu widzenia skuteczności i sensowności jego wybuchu, na muralach przedstawiane jest właśnie jako wielki bunt, bohaterski choć tragiczny zryw młodych Warszawiaków i jako taki wart upamiętnienia.